Grad na Kolubari: Zaljubite se u – Valjevu! (VIDEO)

Toplo jutro u Valjevu vrlo lako se pretvara u još topliji dan. Nas dvoje smo se spremili za jednu romantičnu avantutu u gradu na Kolubari. Susret bio je u ranim jutarnjim satima na Beogradskoj autobuskoj stanici.

• 

• 

• 

Nismo se dugo videli i to je prvi utisak tog jutra. Raduje nas to što ćemo da provedemo vikend u Valjevu, a posle produžavamo za Niš. Da upotpunimo mini odmor.

Soba čuvena po – đakuziju

Naš domaćin je hotel „Zdravljak Park Inn„, nedaleko od centra grada, smešten u šumi. Tišina, mir, staze za trčanje, sve ono što je potrebno kako za odmor, tako i za rekreaciju.

Dobijamo sobu 108 čuvenu po – đakuziju. Tek što smo smestili stvari, žurimo, jer nas čeka vodič Aleksandar Panić da nas uputi u istoriju i lepote Valjeva. U toj šetnji društvo nam pravi moj prijatelj Nikola Borić, poznatiji kao bloger Nikola Nikolaki.

Aleksandra Panića, vodiča susrećemo kod Narodnog muzeja grada Valjeva. On je prijatan i želi sve da nam objasni sve što je osobenost ovog grada. Zato, ovaj tekst krećem sa istorijom. Posle ide priča o uživanju. Budite malo strpljivi. Ipak, uživanje je ono što treba da se doživi, a istorija je tu da se – nauči i ne zaboravi.

Prve naseobine u okolini Valjeva

Muzej je podeljen u nekoliko odeljaka – od praistorije do modernog doba. Prva soba priča o prapostojbinama na tlu Valjeva i to u Petničkoj pećini. Tu se vidi grnčarija iz tog perioda i ostaci nekadašnje naseobine.

Onda se dolazi do odeljka kad je Rimsko carstvo se carovalo, krajem prvog veka pre nove ere na ovim prostorima. Kao i druge delove Balkanskog poluostrva, i ovu vizantijsku teritoriju naselila su ondašnja plemena uglavnom keltskog porekla. I tako je bilo sve do 11. veka kad ih je pokorilo Vizantijsko carstvo. Od kad su Nemanjići zavladali na ovim prostorima, u njihovu državu ulazila i šira okolina današnjeg grada Valjeva. Iz tih vremena na teritoriji samog grada do današnjih dana su preostali tragovi jednog manastira koji je datiran na kraj 13. i početak 14. veka. Smatra se da je to bio manastir Gradac.

Dolazak Dubrovčana

Tokom celog ranog srednjeg veka u valjevskoj kotlini su postojala naselja, ali pošto ne postoje detaljna arheološka istraživanja nema pouzdanih podataka kako su tad ljudi živeli. Valjevo se prvi put pominje u zapisima u dve ćirilične knjige iz Dubrovačkog arhiva, koje datiraju iz 1393. godine, a objavljene su pod naslovom „Stare srpske povelje i pisma„, iz 1929, odnosno 1934. godine.

• 

• 

• 

U to vreme, te 1393, Valjevo je već uveliko bilo trgovinski centar srednjovekovne Srbije u koji su dolazili trgovci iz Dubrovnika. Dubrovčani su osnivali svoja udruženja i tako otkupljivali razne sirovine koje su prevozili dalje ka zapadu, dok su u Valjevu prodavali otmenu robu nabavljanu duž obala Mediterana. Uspon Valjeva, kao i Srbije prekinut je padom Smedereva 1459. godine, kada su Osmanlije osvojile Srbiju.

Dolazak Turaka

Osmanlije su donele nešto drugačiji život. Turska vojska je ovuda prolazila ka Ugarskoj, čije su se granice u to vreme nalazile samo nekoliko desetina kilometara severno od Valjeva. Valjevo je, čak i tad, ostalo pretežno hrišćansko naselje, a razlog je bio jasan da bi štitilo granice turskog carstva. Međutim, već od polovine 16. veka stanje počinje da se menja. Posle velike turske pobede nad Ugarima, 1526. godine kod Mohača, Osmanlije pomeraju granice carstva. Tako Valjevo postaje teritorija duboko u unutrašnjosti Osmanske imperije. Lokalno stanovništvo gubi sve privilegije. I tu, za ondašnje stanovništvo postoje dva puta – ili islam ili beg na sever. Oni koji nisu to učinili padaju u potčinjen položaj.

• 

• 

Valjevo onda naseljavaju Turci. Naravno da je i trgovina procvetala, ali i varoš. O tome govore turski popisi iz 16. veka. Nije ništa bolje bilo ni u 17. veku, tako da nekadašnja hrišćanska varošica postaje prava orijentalna kasaba. Tako je Valjevo početkom 17. veka opisao poznati francuski diplomata i putopisac Luj Žedeon. Slično je pisao 1660. godine i čuveni turski putopisac Evlija Čelebija. On je napisao da je u Valjevu tad bilo desetak džamija, jedno tursko kupatilo i veći broja kuća okruženih vrtovima i baštama.

Pomeranje granica

Evlija Čelebija je zabeležio da se Valjevo nalazi u dolini, da zauzima obe obale reke Кolubare, koja ga deli na dva dela. Na jednoj obali je takozvana čaršija, deo grada sa radnjama i dućanima, dok se sa druge strane reke nalaze kuće. Pretpostavlja se da je pre Čelebijine posete, varoš bila smeštena samo na jednoj obali reke.

Кako je Osmansko carstvo slabilo, Habzburška monarhija jačala, granice su se ponovo pomerale i razvoj Valjeva je bio u opadanju. Posle Velikog Bečkog rata, Osmansko carstvo je izgubilo veliki deo teritorija. Granica je opet bila na samo nekoliko desetina kilometara severno od Valjeva. Tako je ova varošica opet bila u centru ratovanja. Od 1719. godine, Valjevo se privremeno našlo unutar novih granica Austrougraske i ponovo je postalo hrišćansko naselje.

Graničari u Valjevu

Pošto su Turci polako napuštali Valjevo, ubrzo su ga naselili Srbi, pre svega graničari i vojnici, a tek onda i obačan svet. Granica je bila na svega nekoliko sati hoda od Valjeva. Zato se Valjevo sporije i razvijalo. Sem Srba, u varoš se doselilo jedna broj nemačkih porodica. Vojni planovi sačuvani iz tih vremena pokazuju da se Valjevo tada prostiralo na obe strane reke Кolubare, na istom mestu na kome je i danas najuže gradsko jezgro. Tada nastaje najstariji deo grada – čuveni Tešnjar koji je svoj sadašnji izgled zadržao iz 19. veka.

• 

Posle novog rata između Austrougarske i Osmanskog carstva i okončanja 1739. godine, Valjevo se ponovo našlo u Turskoj. Varoš je ponovo dobila obrise islamske kasabe. Prema planovima i opisima grada iz tog perioda, naselje je smešteno gde se i danas nalazi najuže jezgro. Valjevo tako dobija potpuno novi izgled. Krajem 18. veka izgrađen je Muselimov konak, najstarija zgrada u Valjevu.

Apsana u Muselinovom konaku

Iako je konak odvojen od Narodnog muzeja grada Valjeva, spada u njegov deo. Konak je nastao za potrebe muselima, turskog upravnika Valjevske nahije. Prizemni deo zgrade je bio za administrativne poslove, a u podrumu se nalazila apsana ili zatvor. Početkom 1804. godine u njemu su bili zatvoreni valjevski kneževi Aleksa Nenadović i Ilija Birčanin, i iz njega su odvedeni na most stotinak metara dalje gde su im odsečene glave. Posle egzekucije, u istoriji poznate kao Seča knezova, njihove glave su bile nabijene na kolac i javno izložene na krovu konaka.

• 

• 

Pošto je ova zgrada bila povezana sa Sečom knezova, događajem koji je doveo do Prvog srpskog ustanka, u njoj je danas postavka o valjevskom kraju u Prvom i Drugom srpskom ustanku. U Muselimovom konaku su danas izloženi brojni eksponati koji su u direktnoj ili indirektnoj vezi sa događajima tokom Srpske revolucije.

Valjevo prvo oslobođeno mesto

Valjevo je bilo prvo veće oslobođeno mesto u Prvom srpskom ustanku, 20. marta 1804. godine. Taj dan se obeležava kao Praznik grada. Na žalost, zbog stalnih čarki i želje da se očuva nezavisnosti, slabo su napredovali zanati i trgovina.

• 

• 

• 

Srpsko stanovništvo je živelo po selima baveći se poljoprivredom, dok su Turci zaposedali gradove, živeći od zanata i trgovine. Oko 1808. godine je počela hristijanizacija Valjeva.

Valjevo – hrišćanski grad

Кrajem 1813. godine, Turska je ponovo ovladala Srbijom, pa su muslimani opet preovladali Valjevom. Naravno, desio se Drugi srpski ustanak. Ustanak je završen pregovorima i tad je Srbija dobila ograničenu autonomiju koja će je kasnije dovesti do nezavisnosti. Valjevo je ostalo hrišćanska varoš. Istina, u Valjevu je i dalje bilo Turaka, ali njihov broj je bivao sve manji. Te 1826. i Joakim Vujić je boravio u Valjevu. Većina muslimana je napustila imanja u Valjevu i preselila se u druge gradove koji su imali tvrđave. Sa brežuljka iznad centra grada dominira Kula Nenadovića iz 1813. godine, koja je u to vreme služila kao barutana, a obnovio ju je 1836. godine knez Miloš Obrenović. Kula je restaurirana kao jedinstveni spomenik kulture.

• 

• 

Početkom tridesetih godina 19. veka, knez Miloš Obrenović je postigao dogovor većoj autonomiji. Turcima koji su se iselili plaćena je naknada. Tako i Valjevo ponovo postaje isključivo hrišćansko mesto. Međutim, od 1815. do 1830. godine odliv turskog stanovništva iz grada je bio veći nego priliv novoga hrišćanskog stanovništva. Malobrojni hrišćani koji su dolazili bili su uglavnom zanatlije i trgovci i stoga su se naseljavali samo u onom delu grada gde je bila čaršija, na desnoj obali Кolubare. Tad su postavljeni temelji današnjeg Tešnjara, trgovačkog i zanatskog dela nekadašnjeg Valjeva.

Modernizacija grada na Kolubari

S druge strane, leva obala ove reke, na kojoj se ranije nalazio stambeni deo naselja, postaje pusta. Već 1832. godine knez Miloš Obrenović naredio da se sa te strane podigne nova valjevska crkva. Promoćurni knez je znao da je crkva centar gradskog života u Srbiji i da će ubrzo oko nje početi da niču i nove kuće. Knez Miloš je znao šta radi i 1833. godine, dok crkva još nije ni počela da se gradi, poslao je u Valjevo inžinjera. Valjevo je počelo da se gradi 1839. godine.

• 

• 

• 

Valjevo sve više dobija evropski izgled varošice. Grad doživljava brz razvoj i broj stanovnika se višestruko povećava. Valjevo poprima izgled koji je očuvao i do današnjih dana i to u drugoj polovini 19. veka.

• 

• 

• 

• 

Najveći urbanistički procvat i građanski uspon Valjevo je doživelo krajem 19. i početkom 20. veka kada su izgrađene zgrada Valjevske gimnazije, Opštinskog i Okružnog suda, Valjevske štedionice, hotela „Grand“ i „Sekulić„…

Grad – bolnica

U 20. veku Valjevo postaje važan industrijski i kulturni centar. U blizini Valjeva u Prvom svetskom ratu, 1914. godine, odigrala se Kolubarska bitka, kojom je komandovao general Živojin Mišić i u kojoj je srpska vojska porazila austrougarske trupe. Posle velike bitke, ceo grad je pretvoren u ratnu bolnicu u kojoj su pristizali kako ranjenici tako i oboleli od pegavog tifusa koji je tada harao. To je u slici „Valjevska bolnica“ ovekovečila slikarka Nadežda Petrović, umrla od pegavog tifusa u Valjevu 1915. negujući ranjenike i ne završivši sliku. Veliku pomoć pružili su tada lekari i sestre stranih misija.

• 

• 

• 

• 

Drugi svetski rat ostavio je dubok trag na valjevski kraj. Prvi susret sa partizanima, vođa Komunističke partije Jugoslavije Josip Broz Tito imao je septembra 1941. u selu Robaje, blizu Valjeva. Istovremeno, na obližnjoj Ravnoj gori, general vojske Kraljevine Jugoslavije, Dragoljub Mihajlović formirao je četnički pokret lojalan monarhiji. Na brdu Vidrak iznad Valjeva dominira Spomenik borcima revolucije u liku Stjepana Filipovića, komuniste koji je obešen u Valjevu 1941. godine.

Legat Ljube Popovića

Od šezdesetih godina prošlog veka Valjevo je doživelo industrijsku ekspanziju otvaranjem više velikih privrednih objekata i razvojem namenske industrije.

Umetnost je sastavni deo svakog grada, tako da i Valjevo s pravom može da se ponosi Modernom galerijom, legatom čuvenog slikara Ljube Popovića, koji je nekada živeo u ovom gradu.

• 

• 

• 

Galerija je osnovana na Popovićevu inicijativu krajem 1985. godine. Popovićeve slike su toliko nerealne da su stvarne pa nije ni čudo što ih karakterišu kao „fantastičnо“ slikarstvо. I sve to nestvarno je i te kako stvarno, ta androgena bića i bića iz sveta mašte. Ono što svakako fascinira je biblioteka Ljube Popovića koja je preseljena tu i ostaće da živi zajedno sa njegovim delima, kao i poslednja slika koju nije dovršio, jer je okončao život u Grčkoj, avgusta 2016.

Markova stolica i reka Gradac

Iznad Valjeva uzdiže se paviljon Markova stolica. Paviljon zaravan na brdu Vidrak iznad grada. Legenda kaže da je Marko Kraljević seo da odmori na vrh brda, a njegova stopala su dosezala do Kolubare. Navodno je Marko napravio zaravan i od tada se to mesto zove Markova stolica.

U neposrednoj blizini centra Valjeva je i reka Gradac koja je načistija reka u Srbiji i jedna od najčistijih u Evropi.

Uživanje u đakuziju

Vreme je da se vratim na uživanje. Šta lepše nego začiniti topao dan pivom pokraj Kolubare, a onda se prepustiti čarima sobe 108?

• 

• 

Posle uživanja u lokalnom kafiću (neću kriti da smo bili simpatični konobarici) i šetnje Valjevom došli smo na zaslužen odmor u hotel. Bogata večera začinjena vinom bila je samo početak.

Погледајте ову објаву у апликацији Instagram

#đakuzi #vikend 🛀 🥰💕

Објава коју дели Nataša Ilić (@rokselana) дана 30. Јун 2019. у 4:18 PDT

Mehuriću i đakuziju su odradili svoje. Dajte mašti na volju i neka vam sledeća destinacija, ako ste zaljubljeni ili ako se volite, bude baš hotel „Zdravljak Park Inn„. Još ako ste sportski tipovi – ništa lepše!

• 

• 

Nas dvoje smo se upustili u neke druge, ne baš sportske avanture i zaspali kao bebe na raskošnim madracima ove posebne sobe. Zadovoljni, jer smo jedan vikend odvojili za nas, za uživanje i istoriju. Ma, neka bude za uživanje. Istorija je tu da nas podseti da smo bili u lepom gradu koji ima bogatu prošlost.

Zato, ako vam malo fali – zaljubite se baš u Valjevu!

Inspiracija – Wkipedia, tov.rs

Fotografije: Nataša Ilić – lična arhiva, Instagram, Ivan Dimitrijević, Nikola Borić, Wikipedia